Trong bối cảnh thế giới biến động nhanh, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, Việt Nam đang chuẩn bị bước vào Đại hội Đảng lần thứ XIV với yêu cầu định hình tầm nhìn phát triển đất nước đến giữa thế kỷ XXI. Một trong những nội dung trọng tâm được nêu trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV là vấn đề "tự chủ chiến lược", một khái niệm thể hiện bước phát triển mới về tư duy, bản lĩnh và tầm nhìn đối ngoại của Đảng ta.
Tầm nhìn mới trong tư duy phát triển
Đất nước đang bước vào giai đoạn chuẩn bị quan trọng cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng – sự kiện chính trị trọng đại định hướng cho cả một thời kỳ phát triển mới. Trong dự thảo các văn kiện trình Đại hội, cụm từ "tự chủ chiến lược" được nhấn mạnh như một tư tưởng cốt lõi, một bước phát triển mới trong tầm nhìn của Đảng về độc lập, tự chủ quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa đầy biến động. Đây không chỉ là một khái niệm mới, mà là biểu hiện của tầm vóc tư duy lãnh đạo trong thời kỳ hội nhập toàn diện và cạnh tranh chiến lược gay gắt – nơi mỗi quốc gia chỉ có thể đứng vững nếu biết chủ động định vị vị thế, làm chủ vận mệnh phát triển của mình.
Bước phát triển mới trong tư duy lãnh đạo
Trong nhiều kỳ Đại hội, Đảng ta luôn nhất quán quan điểm "giữ vững độc lập, tự chủ", coi đó là nguyên tắc bất biến trong hoạch định đường lối phát triển đất nước. Tuy nhiên, bước vào giai đoạn chuẩn bị Đại hội XIV, Dự thảo Văn kiện đã lần đầu tiên đặt vấn đề "tự chủ chiến lược", một khái niệm mang hàm nghĩa sâu rộng hơn, thể hiện tầm tư duy mới của Đảng về độc lập dân tộc trong thời đại hội nhập toàn cầu.
Trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV, chủ đề của Đại hội được xác định là: "Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, chung sức, đồng lòng thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, vì hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội".
Việc xác định chủ đề Đại hội nêu trên thể hiện một bước tiến quan trọng trong tư duy lý luận của Đảng về con đường phát triển đất nước trong bối cảnh thế giới đầy biến động. Nếu như các giai đoạn trước, Đảng ta nhấn mạnh tinh thần đổi mới và hội nhập, thì nay, khi thế giới bước vào giai đoạn phát triển mới, với những biến động sâu sắc về chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật… Đảng ta đã đề xuất chủ đề mới với nội hàm mới: "tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Điều này khẳng định tinh thần chủ động, định hình vị thế Việt Nam trong cấu trúc khu vực và toàn cầu; phản ánh bản lĩnh và khát vọng của dân tộc Việt Nam sánh vai cùng các cường quốc năm châu.
Nếu "độc lập, tự chủ" là việc không lệ thuộc vào bất kỳ thế lực nào, thì "tự chủ chiến lược" là năng lực chủ động xác định, định hình và điều hành chiến lược phát triển của chính mình trong một thế giới phức hợp, nhiều biến động. Nó không chỉ là tư thế "giữ mình", mà còn là năng lực "tự định hướng, tự kiến tạo và tự dẫn dắt" sự phát triển quốc gia.
Ở cấp độ quốc gia, tự chủ chiến lược là khả năng duy trì độc lập trong quyết định chiến lược, vừa bảo vệ lợi ích cốt lõi của dân tộc, vừa linh hoạt ứng xử để tận dụng cơ hội bên ngoài cho phát triển. Đây là biểu hiện cao nhất của tư duy độc lập, tự cường và sáng tạo, điều mà Việt Nam đang kiên định thực hiện suốt gần 40 năm đổi mới.
Thế giới hiện nay đang bước vào thời kỳ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, cùng với sự biến động của các chuỗi cung ứng, khủng hoảng năng lượng, xung đột khu vực, và những thách thức an ninh phi truyền thống. Trong bối cảnh ấy, một quốc gia không có năng lực tự chủ chiến lược sẽ rất dễ bị cuốn theo vòng xoáy phụ thuộc.
Chính vì vậy, việc Đảng đặt "tự chủ chiến lược" vào dự thảo văn kiện Đại hội XIV là bước phát triển về tư duy lý luận, đồng thời là mệnh lệnh của thực tiễn phát triển đất nước – khẳng định rằng chỉ khi nào quốc gia có thể làm chủ hướng đi, làm chủ nguồn lực, làm chủ quan hệ đối ngoại và an ninh, khi đó mới thực sự bảo đảm được độc lập, tự do và phát triển bền vững.
Tự chủ gắn với tự cường, tự tin và bản lĩnh dân tộc
Ngay từ khi đảm nhận trọng trách Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng chí Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu mới về tư duy phát triển, trong đó "xây dựng nền tự chủ chiến lược toàn diện của đất nước" được coi là một trong những định hướng trọng tâm.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã thúc đẩy, khơi dậy ý chí, khát vọng mạnh mẽ về một kỷ nguyên mới, "kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam" bắt đầu từ thời điểm Đại hội XIV của Đảng. Đó là kỷ nguyên phát triển bứt phá hướng tới thực hiện mục tiêu giàu mạnh và thịnh vượng, đưa dân tộc Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu vào dịp 100 năm thành lập nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng với tâm thế "tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc". Đó cũng là kỷ nguyên mà Việt Nam sẽ đóng góp ngày càng nhiều, chủ động và tích cực hơn cho hòa bình, ổn định, phát triển của thế giới. Điều đó hàm ý và khẳng định rằng, Việt Nam nhất quán với truyền thống độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường nhưng sẽ đặt mình vào dòng chảy của thời đại, tranh thủ yếu tố thời đại để thực hiện khát vọng thịnh vượng, đồng thời khẳng định vai trò, vị thế mới, trách nhiệm lớn hơn đối với hòa bình, phát triển của nhân loại.
Tại phiên Khai mạc Hội nghị lần thứ 13, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (6/10) khi nhắc về nội dung thảo luận Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã lưu ý các đại biểu bổ sung nội dung cho định hướng "tự chủ chiến lược, đổi mới mô hình phát triển, tư duy hạch toán hiệu quả trong phát triển đất nước".
Ngày 13/10, phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh tình hình mới cần đi tắt đón đầu bằng trí tuệ Việt Nam kết hợp với tri thức tiến bộ của nhân loại, sớm tạo lập trạng thái "tự chủ chiến lược", đạt và duy trì tốc độ phát triển cao, bền vững, vì đất nước, nhân dân.
“
Trong bối cảnh tình hình mới cần đi tắt đón đầu bằng trí tuệ Việt Nam kết hợp với tri thức tiến bộ của nhân loại, sớm tạo lập trạng thái "tự chủ chiến lược", đạt và duy trì tốc độ phát triển cao, bền vững, vì đất nước, nhân dân.
Tổng Bí thư Tô Lâm
Quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư cho thấy, tự chủ chiến lược không chỉ là giữ vững độc lập chính trị hay bảo đảm an ninh quốc phòng, mà còn là năng lực nội sinh về kinh tế, khoa học, công nghệ và văn hóa – những yếu tố nền tảng để đất nước không bị động trước biến động quốc tế. Tư duy này cho thấy, tự chủ chiến lược được đặt trong tổng thể "tự cường – tự tin – tự chủ", thể hiện khát vọng đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong thời kỳ mới.
Cùng chung tinh thần đó, trong nhiều phát biểu tại các diễn đàn quốc tế và trong nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã đề cập về vấn đề tự chủ chiến lược. Tại Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 ngày 26/2/2025, chia sẻ về ý nghĩa của tự chủ chiến lược đối với Việt Nam và ASEAN trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh bất cứ quốc gia, hiệp hội nào đều phải đặt vấn đề tự lực, tự cường và tự chủ chiến lược lên hàng đầu.
Thủ tướng đã khẳng định "tự chủ, tự cường, tự tin là nền tảng của phát triển bền vững và hội nhập chủ động. Thủ tướng cũng nhấn mạnh rằng: Việt Nam không bao giờ chọn con đường khép mình hay cô lập, mà luôn chủ động hội nhập, hợp tác trên cơ sở độc lập, bình đẳng, cùng có lợi, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc. Theo Thủ tướng, tự chủ chiến lược là khả năng tự định hình con đường phát triển của mình, trong khi vẫn tham gia sâu vào mạng lưới kinh tế toàn cầu, vừa mở cửa, vừa vững vàng. Đó là bản lĩnh của một quốc gia có tầm vóc, biết dựa vào sức mình là chính, nhưng không ngại hội nhập và tận dụng sức mạnh của thời đại để phát triển nhanh, bền vững.
“
Tự chủ chiến lược là khả năng tự định hình con đường phát triển của mình, trong khi vẫn tham gia sâu vào mạng lưới kinh tế toàn cầu, vừa mở cửa, vừa vững vàng.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính
Từ tư duy lãnh đạo đến định hướng hành động, "tự chủ chiến lược" đang trở thành sợi chỉ đỏ trong quá trình chuẩn bị văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Nó không chỉ là yêu cầu chính trị, mà còn là triết lý phát triển mang tính bao trùm kết tinh của trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam sau gần bốn thập kỷ đổi mới.
Một quốc gia có tự chủ chiến lược là quốc gia: Tự quyết định con đường phát triển dựa trên lợi ích quốc gia – dân tộc; Tự xây dựng năng lực nội sinh vững chắc, đặc biệt là về khoa học, công nghệ, giáo dục và kinh tế độc lập; Tự định vị mình trong quan hệ quốc tế bằng bản lĩnh đối thoại, hợp tác và trách nhiệm. Ở góc độ sâu hơn, "tự chủ chiến lược" còn là năng lực văn hóa của một dân tộc trưởng thành, dám nghĩ, dám làm, dám đi con đường riêng, không để bị cuốn theo những xu hướng áp đặt. Nó phản ánh bản lĩnh Việt Nam – bản lĩnh của một dân tộc đã từng chiến thắng trong chiến tranh, và nay tiếp tục chiến thắng bằng hòa bình, bằng trí tuệ và tự tin.
Việc đưa nội dung này vào dự thảo Văn kiện Đại hội XIV là bước đi có tính định hướng chiến lược và tầm nhìn xa. Đó là lời khẳng định rằng, trong thế giới đầy biến động, Việt Nam không chọn đứng ngoài, cũng không để bị cuốn theo, mà chủ động đứng ở vị thế người kiến tạo – người hoạch định tương lai của chính mình.
Đại hội XIV sắp tới sẽ là dấu mốc quan trọng, nơi "tự chủ chiến lược" không chỉ được nhìn nhận như một khái niệm lý luận, mà còn là phương châm hành động, là nền tảng để xây dựng một Việt Nam phát triển bền vững, hùng cường và có tiếng nói trọng lượng trên trường quốc tế.
Lựa chọn tất yếu trong thời đại biến động
Thế giới đang chuyển mình với tốc độ chưa từng có: Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung leo thang; xung đột khu vực lan rộng, kinh tế toàn cầu đứt gãy và công nghệ số tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cục diện quyền lực. Trong bối cảnh đó, "tự chủ chiến lược" không chỉ là sự phát triển lý luận, mà là đáp án cho một thời đại đầy bất định. Việt Nam không thể chỉ "đứng vững" mà phải "đứng chủ động", "đứng vững bằng trí tuệ và bản lĩnh của chính mình".
Yêu cầu cấp bách
Bước sang thập niên 2020, thế giới chứng kiến sự đảo chiều mạnh mẽ của trật tự toàn cầu. Cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung đang định hình lại cán cân quyền lực quốc tế, không chỉ trong lĩnh vực an ninh mà cả kinh tế, công nghệ và chuỗi cung ứng. Từ thương chiến, cấm vận công nghệ, đến cạnh tranh trong trí tuệ nhân tạo, không gian mạng và năng lượng, tất cả đang đẩy thế giới vào một giai đoạn mới, nơi mọi quốc gia buộc phải xác định lại vị trí và chiến lược phát triển của mình.
Với Việt Nam, một quốc gia nằm ở trung tâm khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nơi giao thoa lợi ích của các cường quốc, áp lực giữ thế cân bằng chiến lược càng lớn. Một bên là quan hệ đối tác toàn diện chiến lược với Hoa Kỳ, bên kia là láng giềng lớn Trung Quốc – đối tác kinh tế hàng đầu. Cùng lúc, Việt Nam vẫn đang mở rộng quan hệ với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc và nhiều đối tác khác... Trong bức tranh ấy, tự chủ chiến lược không chỉ là sự lựa chọn mà là điều kiện tiên quyết để bảo đảm lợi ích quốc gia – dân tộc. Quan điểm của Đảng ta là Việt Nam nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Chúng ta đang sống trong một thời kỳ mà các đường biên giới và khái niệm quyền lực đang thay đổi từng ngày, thậm chí từng giờ. Cục diện địa chính trị đang chứng kiến cạnh tranh chiến lược giữa các trung tâm quyền lực lớn, không chỉ về ảnh hưởng chính trị-an ninh mà cả trong kinh tế, công nghệ, chuỗi cung ứng, tiêu chuẩn dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học. Cùng lúc đó, các nguy cơ xung đột cục bộ, tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, va chạm lợi ích trên biển, trên không gian mạng, trong không gian số, gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ phức tạp. Áp lực "chọn bên", "phân cực", "liên minh để kiềm chế nhau" xuất hiện trở lại dưới những hình thức tinh vi hơn. Những đường ranh mới không chỉ nằm ở lãnh thổ, kinh tuyến, vĩ tuyến mà nằm trong dữ liệu, trong công nghệ, trong chuỗi giá trị.
Ngày 28/10, chia sẻ tầm nhìn của Việt Nam trong kỷ nguyên mới tại Đại học Oxford Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Trong một thế giới đầy sức ép chọn bên, Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại; Việt Nam mong muốn là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam nỗ lực xây dựng "trong ấm, ngoài êm": giữ ổn định chính trị- phát triển kinh tế, xã hội bên trong, giữ môi trường hòa bình, hợp tác, tôn trọng lẫn nhau bên ngoài; xử lý khác biệt bằng biện pháp hòa bình và luật pháp quốc tế; đặt con người, lợi ích chính đáng của nhân dân lên trên hết, trước hết".
“
Trong một thế giới đầy sức ép chọn bên, Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại; Việt Nam mong muốn là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.
Chia sẻ ấy không chỉ thể hiện bản lĩnh chính trị mà còn chính là định nghĩa thực tiễn của "tự chủ chiến lược" trong thời đại ngày nay – vừa độc lập trong tư duy, vừa linh hoạt trong hành động, vừa kiên định nguyên tắc, vừa mềm dẻo trong xử lý quan hệ.
Thực tế những năm qua, Việt Nam đã nhiều lần chứng minh bản lĩnh tự chủ trong ứng xử quốc tế. Khi xung đột thương mại Mỹ - Trung khiến chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy, Việt Nam vẫn duy trì được vị thế trung tâm sản xuất và điểm đến đầu tư an toàn nhờ chính sách đối ngoại cân bằng, minh bạch. Hay khi các khủng hoảng khu vực leo thang, Việt Nam vẫn kiên định lập trường hòa bình, đối thoại, tôn trọng luật pháp quốc tế, đồng thời tăng cường hợp tác quốc phòng an ninh với nhiều đối tác mà không liên minh hay phụ thuộc vào bất kỳ bên nào… Những thực tiễn ấy cho thấy: Tự chủ chiến lược không phải khẩu hiệu chính trị, mà là năng lực đã và đang được định hình bằng chính bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.
"Lá chắn mềm" bảo vệ lợi ích quốc gia
Trong bối cảnh cạnh tranh địa – chính trị ngày càng gay gắt, tự chủ chiến lược là "lá chắn mềm" bảo vệ lợi ích quốc gia. Đó là khả năng giữ vững định hướng phát triển độc lập, không bị chi phối bởi áp lực bên ngoài; đồng thời tận dụng linh hoạt sức mạnh hợp tác quốc tế để nâng cao vị thế và năng lực quốc gia.
Cũng tại buổi chia sẻ tại Đại học Oxford, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: "Việt Nam lựa chọn con đường phát triển hòa bình, độc lập, tự chủ, tự cường, sáng tạo, vì con người, không chỉ để xây dựng một đất nước giàu mạnh cho nhân dân mình, mà còn để đóng góp có trách nhiệm cho ổn định khu vực và trật tự quốc tế dựa trên luật pháp quốc tế".
Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã từng nhấn mạnh"tự chủ, tự cường, tự tin" là ba trụ cột để Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong giai đoạn mới. Thủ tướng cũng nhiều lần khẳng định Không có quốc gia nào thành công nếu chỉ trông chờ vào bên ngoài; càng hội nhập sâu, càng cần nội lực mạnh. Tư duy ấy phản ánh tinh thần hội nhập chủ động, phát triển dựa trên nội sinh. Tư duy ấy là tự chủ về kinh tế, với nền sản xuất độc lập, tự lực, không phụ thuộc vào một thị trường hay nguồn cung duy nhất. Tư duy ấy là tự chủ về chính trị và an ninh, giữ vững nguyên tắc "bốn không" trong quốc phòng, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định. Chúng ta cũng tự chủ về khoa học, công nghệ và nhân lực, làm chủ công nghệ lõi, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Và cuối cùng chúng ta tự chủ về văn hóa, tư tưởng, để giữ bản sắc dân tộc trong làn sóng toàn cầu hóa mạnh mẽ.
Thế giới đang chứng kiến xu thế "phân tách chuỗi cung ứng" giữa các nền kinh tế lớn, khiến các quốc gia vừa và nhỏ phải đối diện với nguy cơ lệ thuộc hoặc bị kẹt giữa các cực quyền lực. Trong hoàn cảnh đó, chỉ có tự chủ chiến lược mới giúp Việt Nam đứng vững, giữ thế cân bằng và biến thách thức thành cơ hội.
Trong bối cảnh cục diện an ninh - chính trị thế giới biến động, phức tạp, Việt Nam chủ trương, đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương với các đối tác, đặc biệt là các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và các đối tác quan trọng khác, tạo thế đan xen lợi ích và tăng độ tin cậy. Tính đến tháng 5/2025, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 194 trong số hơn 200 quốc gia trên toàn thế giới; thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với 10 nước, đối tác toàn diện với 17 nước, có quan hệ với tất cả 5 nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (P5) và Nhóm các nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7)... Đặc biệt, tính đến ngày 29/10/2025, Việt Nam có quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với 14 nước, gồm: Trung Quốc, Liên bang Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Úc, Pháp, Malaysia, New Zealand, Indonesia, Singapore, Thái Lan và Vương quốc Anh.
Chính sách đối ngoại của Việt Nam thời gian qua là minh chứng rõ ràng: Việt Nam không chọn phe, mà chọn hòa bình, hợp tác, phát triển; Không để ai định đoạt thay vận mệnh mình, mà tự định hình vai trò và vị thế trong khu vực; Không chỉ thích ứng với thế giới, mà còn tham gia định hình trật tự mới bằng tinh thần trách nhiệm và độc lập.
Như Tổng Bí thư Tô Lâm từng khẳng định tại Hội nghị Ngoại giao tháng 10/2024: Đối ngoại Việt Nam phải giữ được bản sắc, bản lĩnh, sự độc lập trong tư duy chiến lược, lấy lợi ích quốc gia – dân tộc làm tối thượng, đồng thời đóng góp thiết thực cho hòa bình, hợp tác và phát triển của khu vực, thế giới. Đó chính là tinh thần tự chủ chiến lược – độc lập nhưng không cô lập, hội nhập nhưng không lệ thuộc.
Điều đó cũng lý giải vì sao Đảng ta đặt "tự chủ chiến lược" như một định hướng trung tâm trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV – vì đây không chỉ là khái niệm về đối ngoại, mà còn là triết lý phát triển toàn diện: Tự chủ trong tư duy, tự cường trong hành động, tự tin trong hội nhập.
Nền tảng cho khát vọng phát triển
Bước vào giai đoạn chuẩn bị Đại hội XIV của Đảng, vấn đề "tự chủ chiến lược" không chỉ được nêu như một định hướng đối ngoại, mà còn được đặt ở tầm nhìn phát triển quốc gia. Trong bối cảnh thế giới chuyển động phức tạp, cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, việc làm thế nào để Việt Nam đạt được tự chủ chiến lược đã trở thành câu hỏi mang tính thời đại — câu hỏi về bản lĩnh, tầm nhìn và năng lực hành động của một dân tộc đang vươn lên mạnh mẽ.
Từ tầm nhìn sang năng lực hành động
Nếu như "độc lập, tự chủ" từng là kim chỉ nam xuyên suốt quá trình dựng nước và giữ nước, thì "tự chủ chiến lược" hôm nay là sự phát triển cao hơn của tư duy đó, phản ánh khả năng Việt Nam chủ động định vị mình trong thế giới nhiều biến động. Không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ chủ quyền hay giữ cân bằng đối ngoại, "tự chủ chiến lược" còn là khả năng tự thiết kế con đường phát triển, không lệ thuộc vào bất kỳ mô hình hay áp lực nào từ bên ngoài, đồng thời biết tận dụng xung lực quốc tế phục vụ lợi ích quốc gia – dân tộc.
Trong phát biểu kết luận Hội nghị Trung ương 9 khóa XIII (tháng 5/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: "Chúng ta phải xây dựng năng lực tự chủ chiến lược, tức là năng lực của quốc gia trong việc lựa chọn con đường phát triển, không bị động, không lệ thuộc, và đủ bản lĩnh để vừa hợp tác, vừa đấu tranh, bảo vệ lợi ích quốc gia".
Như vậy, "tự chủ chiến lược" không chỉ là khẩu hiệu chính trị, mà đã trở thành một tiêu chí đánh giá năng lực cầm quyền và hoạch định chính sách của Đảng trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng.
Để đạt được tự chủ chiến lược trong bối cảnh mới, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần hội tụ ba nhóm điều kiện nền tảng: Tự chủ về kinh tế – tự chủ về thể chế – tự chủ về tư duy và công nghệ. Theo PGS.TS Dương Trung Ý, Phó giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, nói đến tự chủ là độc lập, tự chủ cả về kinh tế, chính trị, đường lối, chế độ, thể chế, kiên định tự chủ về văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. PGS.TS Dương Trung Ý cho rằng, dự thảo Văn kiện nhấn mạnh năm chữ tự là "tự lực, tự chủ, tự tin, tự cường và tự hào". Năm chữ tự đó là một nguồn lực rất lớn để đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Quan điểm này ngày càng đúng, sâu sắc với thực tiễn trong nước, quốc tế.
Trước hết về tự chủ về kinh tế. Đây là gốc rễ của mọi hình thức tự chủ khác. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, việc Việt Nam tham gia sâu vào mạng lưới sản xuất khu vực là cơ hội nhưng cũng là thách thức. Việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập sâu rộng, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh được xác định là trọng tâm trong Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2026–2035 mà Đảng ta đang xây dựng trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV. Chỉ khi làm chủ được nguồn lực nội sinh, công nghệ, và thị trường trong nước, Việt Nam mới có thể tự tin ứng phó với biến động bên ngoài.
Hai là, tự chủ về thể chế và quản trị quốc gia. Tự chủ chiến lược đòi hỏi một nền quản trị minh bạch, hiệu quả, năng động và có khả năng thích ứng cao. Tư duy "tự chủ thể chế" thể hiện ở việc Đảng, Nhà nước phải kiên định nguyên tắc xã hội chủ nghĩa, nhưng đồng thời cải cách mạnh mẽ thể chế kinh tế – pháp lý để phù hợp với thông lệ quốc tế. Chính điều này giúp Việt Nam "vừa giữ được bản sắc, vừa tham gia được vào cuộc chơi toàn cầu" – một cách tự chủ, chứ không bị hòa tan.
Ba là, tự chủ về tư duy và công nghệ. Trong kỷ nguyên số, năng lực làm chủ tri thức, dữ liệu và công nghệ chính là "vũ khí chiến lược" của quốc gia. Tự chủ chiến lược không thể tách rời chiến lược chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo, công nghiệp bán dẫn, và an ninh mạng quốc gia. Đây là lĩnh vực thể hiện rõ bản lĩnh tự chủ trong tư duy — biết tự học, tự sáng tạo, không phụ thuộc mô hình áp đặt từ bên ngoài.
Mặc dù vậy, quá trình tự chủ chiến lược của Việt Nam cũng đang gặp phải nhiều thách thức như cạnh tranh về địa chính trị, thế giới bất định, nền kinh tế chủ yếu là dựa vào các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tập trung trong lĩnh vực dịch vụ,…Theo PGS.TS Nguyễn Văn Lịch, Học viện Ngoại giao: Để khắc phục những khó khăn, chúng ta cần tiếp tục làm rõ những vấn đề lý luận về độc lập, tự chủ chiến lược trong điều kiện mới và nâng cao sức mạnh quốc gia, nhất là về kinh tế. Cùng với đó, tiếp tục kiên định đường lối độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại cũng như kết hợp giữa nội lực và huy động tối đa ngoại lực. Cuối cùng, chúng ta cần chủ động tham gia vào những vấn đề quan trọng của thế giới.
Giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xây dựng thực lực kinh tế - xã hội đủ mạnh, thực hiện các đối sách, phương án hợp lý, nhất định chúng ta sẽ bảo đảm tự chủ chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới, nhất định đưa nước ta thực hiện thắng lợi mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Nền tảng bước vào kỷ nguyên mới
Nhìn rộng ra, thế giới đang chuyển sang một thời kỳ mới – kỷ nguyên cạnh tranh toàn diện giữa các trung tâm quyền lực, nơi công nghệ, tài nguyên và ảnh hưởng địa – chính trị đan xen phức tạp. Trong bối cảnh ấy, "tự chủ chiến lược" không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện sống còn của một quốc gia có khát vọng phát triển độc lập. Một quốc gia thiếu tự chủ chiến lược sẽ bị động trước biến động toàn cầu; ngược lại, một quốc gia có năng lực tự chủ chiến lược sẽ luôn chủ động mở ra cơ hội phát triển mới.
Tự chủ chiến lược không chỉ là bảo vệ chủ quyền, mà còn là làm chủ vận mệnh dân tộc; không chỉ là giữ gìn an ninh, mà còn là kiến tạo tương lai phát triển. Đó là tuyên ngôn chính trị của thời đại mới – nơi Việt Nam xác định vị thế của mình không phải bằng quy mô, mà bằng tầm vóc tư duy, sức mạnh nội sinh và bản lĩnh tự tin.
Việc đưa khái niệm này vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV phản ánh sự trưởng thành vượt bậc trong tư duy lãnh đạo của Đảng, từ "độc lập tự chủ" trong giai đoạn đổi mới sang "tự chủ chiến lược" trong giai đoạn hội nhập sâu và cạnh tranh toàn cầu phức tạp. Khi những cơn địa chấn địa chính trị rung chuyển toàn cầu; Các siêu cường tranh giành ảnh hưởng; Cuộc chiến thuế quan leo thang… Trật tự cũ rạn nứt. Luật chơi thay đổi từng ngày! Và đây cũng là thời điểm để bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam tỏa sáng!
"Tự chủ chiến lược" là lời khẳng định mạnh mẽ về con đường phát triển mà Việt Nam đã lựa chọn: độc lập nhưng không biệt lập; tự cường nhưng không khép kín; hội nhập nhưng không lệ thuộc. Đây là chìa khóa để Việt Nam tiến vào giai đoạn phát triển mới – giai đoạn mà sức mạnh quốc gia không chỉ đo bằng quy mô kinh tế, mà còn bằng khả năng làm chủ vận mệnh, làm chủ tương lai.
Trong chặng đường phía trước, khi thế giới còn nhiều bất định, chính bản lĩnh tự chủ chiến lược sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam không chỉ giữ vững chủ quyền, ổn định, phát triển, mà còn khẳng định vị thế của một quốc gia có tầm ảnh hưởng, có tiếng nói, có bản lĩnh trên trường quốc tế. Tự chủ chiến lược – đó là con đường, là tầm nhìn, và là bản lĩnh Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, điều quan trọng nhất là chuyển hóa tinh thần "tự chủ chiến lược" từ tầm nhìn thành năng lực thực tế — trong hoạch định chính sách, trong tổ chức bộ máy, trong hành động của mỗi cơ quan, địa phương, doanh nghiệp và người dân. Mỗi quyết sách kinh tế, mỗi hiệp định quốc tế, mỗi bước đi công nghệ đều phải mang dấu ấn "tự chủ trong lựa chọn – tự cường trong thực hiện – tự tin trong hội nhập".
Tự chủ chiến lược không phải là khẩu hiệu, mà là yêu cầu cấp thiết, là mệnh lệnh của thời đại. Nó đòi hỏi từng cán bộ, đảng viên, doanh nghiệp và người dân cùng nuôi dưỡng tinh thần tự lực, khát vọng vươn lên, và trách nhiệm với Tổ quốc.
"Tự chủ chiến lược" hôm nay không chỉ là phương châm đối ngoại, mà là triết lý phát triển quốc gia. Đó là lời đáp của Việt Nam trước những thử thách toàn cầu, là tầm nhìn của một dân tộc từng đứng vững giữa bão táp lịch sử và nay đang tự tin bước vào kỷ nguyên mới. Từ tầm nhìn đến hành động, từ lý luận đến thực tiễn, Đảng và Nhà nước đang kiên định xây dựng nền tự chủ chiến lược – nền tảng của một Việt Nam độc lập, tự cường, thịnh vượng và vững vàng giữa thế giới đầy biến động./.
