Emagazine

“Bộ tứ trụ cột” - Mạch nguồn chất lượng thể chế

Thanh Hương/Bnews/vnanet.vn • 31/05/2025 12:25

Việc ban hành liên tiếp bốn nghị quyết có tính chất đột phá - được ví như “Bộ tứ trụ cột” của tiến trình phát triển đất nước trong thời đại mới đã định hình kiến trúc phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới - kiến trúc “Bốn trụ - Một khối”.

Trong dòng chảy đầy biến động của thế giới, khi những đứt gãy về địa - chính trị, kinh tế, công nghệ ngày càng phức tạp, Việt Nam đã chủ động chuyển mình với tư duy đổi mới và hành động quyết liệt. Việc ban hành liên tiếp bốn nghị quyết có tính chất đột phá - được ví như “Bộ tứ trụ cột” của tiến trình phát triển đất nước trong thời đại mới đã định hình kiến trúc phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới - kiến trúc “Bốn trụ - Một khối”. Đây được coi là bộ khung chính sách vững chắc, nhất quán và hiện đại. Hơn lúc nào hết, vấn đề đặt ra là hiện thực hóa bộ khung chính sách này một cách quyết liệt, hiệu quả, đồng bộ và có trách nhiệm, để chắp cánh cho những nguồn lực mới, đưa đất nước vào quỹ đạo phát triển bền vững, toàn diện và có bản sắc riêng trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. TTXVN thực hiện bài bình luận với chủ đề: “Bộ tứ trụ cột” - Mạch nguồn chất lượng thể chế.

“Bốn trụ - Một khối”-Kiến trúc nền tảng cho kỷ nguyên cất cánh

Chỉ trong vòng nửa năm (từ tháng 12/2024 đến tháng 5/2025), bằng việc ban hành liên tiếp bốn nghị quyết có tính chất đột phá - được ví như “Bộ tứ trụ cột” của tiến trình phát triển đất nước trong thời đại mới, Việt Nam đang từng bước hình thành một kiến trúc phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới - kiến trúc “Bốn trụ - Một khối”.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân không chỉ mang tính định hướng chiến lược, mà còn mở ra những “trục xoay” phát triển toàn diện và bền vững.

Khái niệm “bốn trụ” ở đây không chỉ đơn thuần là bốn mảng chính sách, mà là bốn mạch nguồn quan điểm chi phối chất lượng thể chế, đổi mới quan điểm kinh tế phát huy tiềm lực kinh tế của đất nước, năng lực đổi mới quốc gia và khả năng tự định đoạt vị thế trên “bàn cờ” toàn cầu. Điều đáng nói là bốn nghị quyết này không đứng độc lập mà tạo thành một khối thống nhất và bổ trợ lẫn nhau, trong đó khoa học - công nghệ là công cụ; pháp luật là nền tảng; hội nhập là giải pháp tạo không gian mở và kinh tế tư nhân là lực lượng vận hành. Cả bốn cùng hướng tới mục tiêu xây dựng một Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, tự cường và có vị thế cao trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Ra đời vào cuối năm 2024, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy phát triển đặt khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ở vị trí trung tâm của chiến lược quốc gia. Nghị quyết không chỉ đề cập đến việc ứng dụng công nghệ, mà còn định vị lại vai trò sáng tạo công nghệ nội địa, xây dựng hệ sinh thái số do người Việt làm chủ và định vị chuỗi gắn kết giữa viện - trường - doanh nghiệp - Nhà nước… Cùng với đó, sự dịch chuyển từ “ứng dụng công nghệ” sang “sáng tạo công nghệ” chính là bước nhảy về chất của mô hình tăng trưởng. Đây không chỉ là trụ cột về tri thức mà còn được coi là "cỗ máy tăng trưởng" mới của nền kinh tế, là lõi công nghệ - nơi khởi sinh năng lực cạnh tranh dài hạn.

Nếu ví công nghệ là lõi động cơ, thì thể chế pháp luật chính là “hệ điều hành” của quốc gia khi pháp luật được coi là nền tảng của mọi hoạt động trong nhà nước pháp quyền. Trước yêu cầu cấp bách phải sửa đổi cách xây dựng luật để bắt kịp với thực tiễn, tránh tình trạng luật chồng chéo, khó thi hành hoặc tụt hậu so với chuyển động của đời sống, cộng với bối cảnh mới khi các lĩnh vực mới như kinh tế số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, kinh tế xanh - kinh tế tuần hoàn đang phát triển nhanh, mạnh, hơn bao giờ hết, hệ thống pháp luật phải trở nên linh hoạt. Không thể giữ cách làm luật cũ chậm, chồng chéo và không thân thiện với đổi mới trong một kỷ nguyên mới, cũng như không thể không thay thế một bộ động cơ nhanh, mạnh, linh hoạt nhưng không tùy tiện, tiên liệu được xu hướng mà không gò ép thực tiễn để phù hợp với tốc độ của guồng máy đang tăng tốc. Với ý nghĩa đó, Nghị quyết số 66 thể hiện sự quyết tâm của Đảng trong việc nâng cao chất lượng thể chế, cải cách lập pháp và hành pháp nhằm đáp ứng đòi hỏi phát triển nhanh và bền vững của đất nước và trụ cột pháp luật chính là kết cấu mềm của năng lực điều hành quốc gia.

Nếu coi khoa học - công nghệ, thể chế pháp luật là “lõi”, thì hội nhập quốc tế trong tình hình mới chính là phương thức tạo dựng không gian chiến lược cho sức mạnh Việt Nam. Với ý nghĩa đó, Nghị quyết số 59 là quyết sách đột phá, đánh dấu bước ngoặt có tính lịch sử trong quá trình hội nhập để Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình. Nhưng không chỉ là câu chuyện về thương mại hay mở cửa thị trường, không chỉ là tham gia CPTPP, RCEP hay FTA, hội nhập của Nghị quyết số 59 - hội nhập của kỷ nguyên mới đã mở rộng hàm nghĩa trong bối cảnh mới, bao gồm cả hội nhập số, hội nhập xanh, hội nhập về chuẩn mực pháp lý, đạo đức toàn cầu và giá trị phát triển bền vững… Hội nhập của Nghị quyết số 59 là hội nhập có chọn lọc, đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu nhưng không đồng nghĩa với khép kín hay co cụm… Có thể nói, Nghị quyết số 59 tạo điều kiện để Việt Nam định hình vai trò tích cực hơn trong các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, khi đã nhận thức về xu hướng vận động của cục diện thế giới một cách sâu sắc hơn, toàn diện hơn trong bối cảnh hiện nay.

Đặt trong bối cảnh của “bộ tứ trụ cột”, Việt Nam không thể phát triển thể chế pháp luật tiên tiến nếu không tiếp cận hệ thống tiêu chuẩn quốc tế; không thể có đổi mới công nghệ nếu không hòa mình vào mạng lưới đổi mới toàn cầu và kinh tế tư nhân không thể lớn mạnh nếu không vươn ra thị trường quốc tế. Vì vậy, Nghị quyết số 59 không thể tách rời khỏi ba trụ còn lại và hội nhập là hệ sinh thái mở - nơi pháp luật phải tương thích, công nghệ phải tương liên và doanh nghiệp tư nhân phải trở thành “công dân toàn cầu”…

Một trong 4 trụ cột còn lại được kỳ vọng bứt phá nhanh và mạnh mẽ nhất - Nghị quyết số 68 ban hành vào tháng 5/2025, là bước tiếp theo của hành trình khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân như một động lực quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết thể hiện cam kết mạnh mẽ của Đảng về việc kiến tạo môi trường bình đẳng, thông thoáng cho khu vực tư nhân phát triển thực chất, hiệu quả và bền vững. Đây không còn là sự khẳng định mang tính khuyến khích, mà là một lựa chọn chiến lược, thể hiện tư duy phát triển nhất quán, minh bạch và hiện đại khi nhìn nhận tư nhân không chỉ là một bộ phận của nền kinh tế, mà là một nguồn lực chiến lược, có thể đồng hành cùng Nhà nước trong kiến tạo phát triển. Việc chính thức đặt kinh tế tư nhân vào vị trí "trụ cột" được kỳ vọng tạo ra không gian phát triển lớn hơn cho khu vực này, đồng thời khơi thông các nguồn lực trong xã hội.

Đặt trong kết cấu “Bốn trụ - Một khối”, kinh tế tư nhân chính là lực lượng gánh vác sứ mệnh của chuyển đổi số và hội nhập. Để kinh tế tư nhân thật sự lớn mạnh, cần thể chế linh hoạt, cần tiếp cận công nghệ đỉnh cao và cần môi trường toàn cầu hóa. Và ở chiều ngược lại, nếu không có một khu vực tư nhân năng động, sáng tạo và đủ sức cạnh tranh quốc tế, thì ba trụ kia sẽ chỉ “nội sinh mà không phát triển” khi không có trụ nào có thể phát huy tác dụng một cách riêng lẻ.

Với ý nghĩa đó, “Bộ tứ trụ cột” không chỉ mang ý nghĩa về mặt chính sách mà còn thể hiện tầm vóc tư duy chiến lược và khát vọng vươn lên của dân tộc trong kỷ nguyên mới với mô hình: Thể chế pháp quyền tạo điều kiện - Đổi mới sáng tạo dẫn dắt - Kinh tế tư nhân thúc đẩy thực thi và hội nhập quốc tế mở rộng không gian phát triển. Mỗi nghị quyết là một trụ cột chiến lược, nhưng đặt trong mối liên quan mang tính đồng vận - hỗ trợ lẫn nhau, mỗi nghị quyết chỉ phát huy khi được tích hợp trong một cấu trúc tư duy phát triển mới. Công nghệ cần thể chế mềm để cất cánh; thể chế cần công nghệ để nâng cao tính minh bạch, khả năng giám sát của xã hội; kinh tế tư nhân cần công nghệ - pháp luật - hội nhập để lớn mạnh và hội nhập là không gian để cả ba trụ còn lại phát huy giá trị và lan tỏa ảnh hưởng… “Bộ tứ trụ cột” vì thế không chỉ là sự cộng gộp của bốn chính sách, mà là hệ sinh thái chiến lược phát triển quốc gia, với logic vận hành mới, tư duy chính trị mới và khát vọng phát triển mới. Theo định hướng đó, “Bốn trụ - Một khối” tạo thành một liên kết bền vững, tạo điểm tựa để Việt Nam cất cánh vươn lên.

Sự thống nhất của “Bốn trụ - Một khối” còn được thể hiện khi tất cả các nghị quyết đều nhấn mạnh vai trò lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự vào cuộc đồng bộ, sáng tạo của cả hệ thống chính trị, cũng như sự tham gia tất cả các thành phần xã hội: doanh nghiệp, giới trí thức, người dân… Đặc biệt, người dân và doanh nghiệp được xác định là trung tâm và chủ thể sáng tạo trong phát triển với định hướng bồi đắp mạnh mẽ tinh thần khởi nghiệp quốc gia, khơi dậy nguồn lực đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, phát triển kinh tế số, kinh tế tri thức, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn với mục tiêu đưa Việt Nam tiến nhanh, tiến mạnh trên con đường phát triển. Tất cả tạo nên sự thống nhất, trọn vẹn của kiến trúc “Bốn trụ - Một khối”!.

Gỡ vướng từ tư duy, khơi mở nguồn lực mới!

Việt Nam đang đứng trước cơ hội “vàng” để định hình vị thế mới và giá trị mới trong trật tự thế giới đang tái cấu trúc. Đồng bộ hóa được “Bộ tứ trụ cột”, Việt Nam sẽ tiến lên với vai trò một quốc gia kiến tạo, có năng lực cạnh tranh toàn cầu, có bản sắc phát triển riêng và có sức lan tỏa trong khu vực.

“Bốn trụ - Một khối” không chỉ là cách gọi ẩn dụ, mà Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân chính là kết cấu chiến lược phát triển quốc gia mới của Việt Nam - nơi mà mỗi trụ cột đều mang sứ mệnh riêng, nhưng chỉ khi gắn kết trong một chỉnh thể, mới tạo nên sức mạnh đủ lớn để đưa đất nước tiến xa.

Thành công của chiến lược này không phụ thuộc vào việc ban hành văn kiện, mà ở khả năng thực thi chính sách, năng lực điều phối liên ngành và sự đồng thuận chiến lược giữa Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội. Nếu bốn nghị quyết chiến lược là kiến trúc phát triển thì khả năng thực thi chính sách chính là móng nền vững chắc để kiến trúc đó đứng vững và phát huy hiệu lực. Lý tưởng và tầm nhìn dù cao đến mấy cũng sẽ “chết yểu” nếu thiếu nguồn lực con người đủ “tâm” và “tầm”, nếu thiếu một hệ thống chính trị đồng lòng và đặc biệt nếu thiếu vai trò dẫn dắt, hành động quyết liệt của người đứng đầu.

Vì vậy, vấn đề đặt ra không chỉ là ban hành nghị quyết, mà là hiện thực hóa nghị quyết một cách quyết liệt, hiệu quả, đồng bộ và có trách nhiệm để khơi mở những nguồn lực mới, vượt qua lực cản cũ, đưa đất nước vào quỹ đạo phát triển bền vững, toàn diện và có bản sắc riêng trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66 và Nghị quyết số 68 do Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức diễn ra ngày 18/5 được tổ chức bằng hình thức trực tiếp từ Hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội và kết hợp trực tuyến tới 37.000 điểm cầu ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã, cơ quan, đơn vị với hơn 1,5 triệu đại biểu tham dự tại các điểm cầu trên cả nước cho thấy sự quyết tâm và đồng thuận cao của cả hệ thống chính trị trong trách nhiệm hiện thực hóa những mục tiêu lớn.

Tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính thể hiện cam kết mạnh mẽ về cải cách thể chế để khơi thông động lực cho kinh tế tư nhân. Còn Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh quyết tâm nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, thiết lập một hệ thống pháp luật minh bạch, ổn định và khả thi được đặt lên hàng đầu…

Thực tế cho thấy, các nghị quyết đột phá vừa qua không phải là lời hô hào suông. Mỗi nghị quyết đều mang hàm lượng học thuật cao, nội dung đổi mới sâu sắc, định hướng rõ ràng và hướng chuyển hóa thành hành động cụ thể.

Cụ thể, trong lĩnh vực khoa học - công nghệ, việc triển khai các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng không thể không có sự vào cuộc của các Bộ, ngành liên quan cùng gỡ rào cản thể chế về vốn, thuế, sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ… Chương trình chuyển đổi số quốc gia với việc nâng cao nhận thức của người dân, toàn xã hội về vai trò, ý nghĩa và lợi ích của chuyển đổi số; thúc đẩy sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, hành động đồng bộ ở các cấp và sự tham gia của toàn dân bảo đảm sự thành công của chuyển đổi số đã cho kết quả vượt bậc về chuyển đổi số trong nhiều lĩnh vực như tài chính ngân hàng; khoa học giáo duc; quản lý hành chính…

Cụ thể như với ngành thuế, các nền tảng công nghệ số được triển khai không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và công bằng hơn cho doanh nghiệp. Với ngành ngân hàng, chuyển đổi số toàn diện từ quy trình nội bộ đến trải nghiệm khách hàng đã đưa đến những kết quả nổi bật như bùng nổ thanh toán không dùng tiền mặt, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), sinh trắc học…

Trong hội nhập quốc tế, từ một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, trình độ thấp, bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã trở thành một trong 34 nền kinh tế lớn nhất thế giới, quy mô kinh tế tăng gần 100 lần so với năm 1986, thu nhập bình quân đầu người tăng từ dưới 100 USD lên gần 5.000 USD. Việc tham gia các thỏa thuận hợp tác, liên kết kinh tế quốc tế đa tầng nấc, nhất là 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã gắn kết Việt Nam với hơn 60 nền kinh tế chủ chốt, tham gia sâu hơn vào các chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu, đưa Việt Nam lọt vào nhóm 20 nước có quy mô thương mại lớn nhất thế giới; nằm trong nhóm 20 nền kinh tế thu hút nhiều vốn đầu tư nước ngoài nhất thế giới từ năm 2019 đến nay, là một trong 10 quốc gia có lượng kiều hối lớn nhất thế giới…

Một yếu tố nữa không thể không nói đến trong thực thi chính sách, đó là vai trò người đứng đầu. Không có “cải cách từ dưới lên” nếu người đứng đầu không dẫn dắt “từ trên xuống”. Một Tư lệnh ngành, một Bộ trưởng, một Bí thư Tỉnh ủy… có thể làm “sống” hoặc làm “chết” tinh thần của nghị quyết tùy thuộc vào bản lĩnh, tư duy và cam kết hành động của họ.

Trong thực hiện Nghị quyết số 68, nhiều địa phương như Bình Dương, Bắc Ninh, Long An… đã tạo dấu ấn đi đầu trong cải cách thủ tục đầu tư, thành lập các tổ công tác “một cửa” phục vụ nhà đầu tư tư nhân, nhất là trong các khu công nghiệp. Điều này đến từ vai trò trực tiếp của Chủ tịch UBND tỉnh, Bí thư Tỉnh ủy chỉ đạo tháo gỡ rào cản từ khâu đất đai, quy hoạch, hạ tầng… Ngược lại, ở những nơi mà người đứng đầu chỉ ban hành chỉ thị mà không “xắn tay” vào hành động thì các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân vẫn nằm trong hồ sơ và con đường thu hút đầu tư có thể là con đường “trên trải thảm, dưới rải đinh”!

Trước đó, tại Hội nghị quán triệt chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57 - nghị quyết mở đầu của loạt 4 nghị quyết trụ cột, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh phân công nhiệm vụ cụ thể với tinh thần "5 rõ”: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả; "dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung" và phương châm "Đảng chỉ đạo, Chính phủ thống nhất, Quốc hội đồng tình, Nhân dân ủng hộ, Tổ quốc mong đợi, thì chỉ bàn làm, không bàn lùi"; thường xuyên kiểm tra, đánh giá, giám sát thực hiện; đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, từng tổ chức, cơ quan, đơn vị và từng cá nhân liên quan… Đây cũng có thể coi là định hướng hành động, là “kim chỉ nam” của Chính phủ với cả 4 nghị quyết trụ cột.

“

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh phân công nhiệm vụ cụ thể với tinh thần "5 rõ”: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả.

Bộ máy hành chính đất nước đang trong giai đoạn tinh gọn, hướng đến hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đây chính là nền cốt cho thực thi các nghị quyết. Việt Nam đang sở hữu một bộ khung chính sách vững chắc, nhất quán và hiện đại qua bốn nghị quyết trụ cột. Sức sống của chính sách nằm ở con người thực hiện, ở quyết tâm chính trị, ở sự vận hành của cả hệ thống. Và con đường chuyển hóa từ lời nói thành hành động, từ nghị quyết thành kết quả là con đường cách mạng với yếu tố quyết định thành công đó chính là yếu tố con người.

Hơn lúc nào hết, trách nhiệm, niềm tin và sự gương mẫu của mỗi cá nhân trong guồng máy chính là những mắt xích tạo nên tốc độ vận hành của cả guồng máy. Chỉ khi toàn bộ hệ thống đồng lòng, mỗi con người cùng hành động và người đứng đầu dám dẫn dắt, Việt Nam mới có thể hiện thực hóa khát vọng vươn lên trong kỷ nguyên mới.

"Đến thời điểm hiện nay có thể gọi bốn Nghị quyết trên là "Bộ tứ trụ cột" để giúp chúng ta cất cánh. Vì vậy, tôi kêu gọi toàn hệ thống chính trị, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân hãy chung tay, đồng lòng, vượt qua mọi khó khăn, biến khát vọng thành hành động, biến tiềm năng thành sức mạnh thực tế, để cùng nhau đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển, thịnh vượng, hùng cường của dân tộc Việt Nam" - Phát biểu kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 66 và Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị diễn ra ngày 18/5, cùng với tầm nhìn của Đảng và Nhà nước trong kiến trúc “Bốn trụ - Một khối” có thể được coi là “lời hiệu triệu” cho khát vọng của Việt Nam trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ.